Bắc Hà, mảnh đất hùng vĩ của Lào Cai, tự hào sở hữu chợ phiên đặc biệt, không chỉ là trung tâm giao thương mà còn là "bảo tàng sống" của văn hóa truyền thống các dân tộc vùng cao. Với những giá trị độc đáo được gìn giữ và phát huy, chợ phiên Bắc Hà đang được định hướng trở thành một trong những sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần quan trọng vào chiến lược phát triển du lịch của địa phương.

(Ảnh Internet)

Sức hút từ bản sắc văn hóa và sự giao thoa truyền thống

Chợ phiên Bắc Hà nổi bật bởi khả năng lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa đậm bản sắc của các dân tộc Mông, Dao, Tày, Phù Lá cùng sự giao thoa văn hóa từ những người dân tứ xứ. Điều này tạo nên một không gian sôi động, đa sắc màu mà ít chợ phiên nào có được. Được đánh giá là phiên chợ lớn nhất khu vực, chợ Bắc Hà là nơi bà con các dân tộc tề tựu hàng tuần để gặp gỡ, giao lưu, trao đổi tình cảm và hàng hóa.

Đến với chợ, du khách không chỉ được khám phá và trải nghiệm không khí vui tươi, phấn khởi mà còn được chiêm ngưỡng những bộ trang phục rực rỡ sắc màu của các chàng trai, cô gái dân tộc. Với những giá trị đặc sắc này, chợ Bắc Hà đã được Tạp chí Serendib (Sri Lanka) vinh danh là một trong 10 chợ hấp dẫn nhất Đông Nam Á vào năm 2009, với ý nghĩa là khu chợ "mang đậm nét sinh hoạt cộng đồng của người dân tộc vùng cao Tây Bắc, lưu giữ những giá trị bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước".

Bên cạnh yếu tố văn hóa, chợ phiên Bắc Hà còn là nơi giao lưu, trao đổi hàng hóa đặc thù. Các khu vực chợ được phân chia rõ ràng theo từng loại hàng hóa: khu bán trâu, ngựa, lợn, gà; khu dụng cụ lao động, sinh hoạt; khu lò rèn; khu quần áo, vải vóc; khu bán rượu, hương, rau củ; khu ẩm thực với các món ăn truyền thống như thắng cố, xôi bảy màu, mèn mén; và khu bán nhạc cụ, vui chơi. Mỗi khu chợ đều phong phú, đa dạng và mang đậm bản sắc dân tộc địa phương.

Nỗ lực gìn giữ và phát huy của địa phương

Để bảo tồn và phát huy nét văn hóa đặc sắc của chợ phiên, UBND huyện Bắc Hà đã và đang triển khai nhiều giải pháp cụ thể. Địa phương thường xuyên tổ chức các buổi đối thoại trực tiếp với các hộ kinh doanh và nhân dân các tuyến đường trục chính dẫn vào Chợ văn hóa Bắc Hà, xin ý kiến về kế hoạch nâng tầm thương hiệu du lịch chợ. Việc bố trí, sắp xếp các khu vực, ngành hàng luôn được quan tâm chỉ đạo sát sao, nhận được sự tán thành cao từ người dân và du khách.

Đặc biệt, khu vực bày bán nông thổ sản của người dân từ các xã được quan tâm đặc biệt, thể hiện đúng bản sắc của phiên chợ, góp phần gìn giữ nét văn hóa độc đáo. Huyện cũng khuyến khích, vận động nhân dân bán hàng tại phiên chợ mặc đúng trang phục dân tộc của mình, đồng thời hỗ trợ một số gian hàng, quầy lưu niệm mang đậm bản sắc văn hóa, trang phục dân tộc trong khu vực chợ.

Gần đây, UBND huyện Bắc Hà đã kiện toàn Ban chỉ đạo phát triển Chợ Bắc Hà trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc giai đoạn 2022 – 2025, nhằm phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị để giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi phát huy sự đặc sắc của chợ phiên, bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch.

Chợ phiên Bắc Hà: Hạt nhân trong chiến lược du lịch địa phương

Chợ phiên Bắc Hà được xác định là một trong những giá trị cốt lõi về văn hóa của huyện, xếp bên cạnh Dinh thự Hoàng A Tưởng và giải đua ngựa truyền thống, thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước. Tầm quan trọng của chợ phiên đã được đưa vào chỉ đạo triển khai thực hiện trong nhiều định hướng phát triển của huyện, như Đề án số 05-ĐA/HU về phát triển văn hóa, du lịch huyện Bắc Hà giai đoạn 2021 – 2025.

Chợ phiên Bắc Hà cũng được lựa chọn là 1 trong 5 sản phẩm du lịch đặc sắc của huyện trong Đề án phát triển Bắc Hà trở thành điểm đến đặc sắc của tỉnh Lào Cai và khu vực Tây Bắc giai đoạn 2024 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trở thành khu du lịch quốc gia, đã được UBND tỉnh Lào Cai phê duyệt. Điều này cho thấy chợ phiên mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với chiến lược phát triển du lịch địa phương, là sản phẩm du lịch đặc sắc được ưu tiên phát triển dựa trên việc khai thác hiệu quả các giá trị và tài nguyên du lịch nổi bật, cốt lõi của Bắc Hà để tạo dựng thương hiệu và cạnh tranh cho du lịch địa phương.

Định hướng phát triển chợ phiên trong tương lai

Trong tương lai, việc gìn giữ và phát triển chợ phiên Bắc Hà được xác định rõ ràng trong Đề án đã được UBND tỉnh Lào Cai phê duyệt. Huyện sẽ xây dựng “Chợ Bắc Hà” với thương hiệu “Chủ nhật - trên cao nguyên” trở thành điểm trải nghiệm văn hóa nổi bật vùng Tây Bắc.

Các định hướng cụ thể bao gồm:

• Đổi mới hình thức tổ chức: Chợ Văn hóa Bắc Hà sẽ trở thành sản phẩm du lịch chợ phiên đặc sắc, gắn với các chủ đề phong phú, tổ chức chương trình nghệ thuật dân gian đặc sắc.
• Bảo tồn và phát triển các nét đặc trưng: Trình diễn Chó Bắc Hà, tổ chức ngày hội văn hóa truyền thống các dân tộc, văn hóa ẩm thực (mâm cơm Bắc Hà, cốm, thắng cố), và các buổi hội chợ trưng bày, giới thiệu sản phẩm địa phương.
• Tăng tần suất hoạt động: Chợ đêm sẽ tăng tần suất hoạt động lên 2 lần/tuần.
• Cải tạo, chỉnh trang các khu chức năng:
• Khu vực chợ ngựa, chợ trâu, chợ chó, chợ chim: Đề xuất phân chia riêng biệt từng khu vực, đặc biệt chợ ngựa và chợ trâu sẽ có vách ngăn riêng cho từng con để đảm bảo mỹ quan và thuận tiện cho du khách tham quan. Chợ ngựa, chợ trâu sẽ tổ chức vào sáng thứ 7; chợ chó, chợ chim vào sáng chủ nhật. Đồng thời, bố trí các cửa hàng bán sản phẩm lưu niệm từ sừng trâu, da ngựa, tổ chức dịch vụ trải nghiệm cưỡi ngựa và đường dạo cảnh quan dọc hai bên suối.
• Khu vực tuyến phố đi bộ Na Cồ: Tổ chức tuyến phố đi bộ vào các buổi tối cuối tuần, kết nối đền Bắc Hà - khu chợ trung tâm - khu chợ ngựa, chợ trâu, chợ chó, chợ chim - Công viên hồ Na Cồ. Cải tạo chỉnh trang kiến trúc mặt tiền dọc các tuyến đường Na Cồ để đảm bảo đồng nhất, bố trí các cửa hàng mua sắm sản phẩm lưu niệm, dược liệu, ẩm thực đặc trưng, tạo sự sinh động cho tuyến phố. Ngoài ra, sẽ tổ chức hoạt động trải nghiệm đi thuyền trên hồ Na Cồ.

Với những định hướng rõ ràng và sự quyết tâm của các cấp lãnh đạo cùng cộng đồng, chợ phiên Bắc Hà hứa hẹn sẽ tiếp tục là điểm sáng, thu hút du khách và là động lực quan trọng cho sự phát triển du lịch bền vững của vùng cao nguyên trắng.